PROZA E SHKURTËR E SHEFQET TIGANIT
Shkruan GËZIM LLOJDIA
1.
Shefqet Tigani është një zë në letërsinë shqipe. Ai njihet si lëvrues i prozës së shkurtër. Tregimtar dhe novelist kryesisht. Krijimtaria e Tiganit ndahet pazgjidhmërisht në dy kohë. Përfshihet në letërsinë e socrealizmit. Kjo letërsi e shkruar e përfundoi misionin me rrëzimin e diktaturës në vitet ’90. Letërsia post diktaturë i përket kohës pas rrëzimit të mureve dhe në vijimësi. Tiganin e " zuri " koha e socrealizmit. Të kësaj kohe janë disa botime kryesisht prozë e shkurtër dhe disa novela.
2.
Personazhet , që zgjedh shkrimtari Sh.Tigani në prozën e tij janë njerëzit e thjeshtë .Fokusi , ku ai përqendrohet është gjiri i Vlorës , kryesisht njerëzia , që lëviz brenda në të , peshkatarët e këtyre deteve jugore . Për detarët e kohëve të vështira shkruan , pena e Sh. Tiganit . Mjeshtërisht ,Tigani gdhend me daltë të sigurt , njerëzit e deteve tona . Peshkatarë që torturohen marrëzisht nga tramundana . Burra jugor, që deti i i forcoi . Burra , që i burrëroi dallga, vështirësia dhe motet . Burrave, që njohin vdekjen përpara syve . Personazhe çam , që u rritën në Skelë të Vlorës , dhe gjithë kohës ndjejnë rënkimin e Çamërisë së humbur . Detarë , që në asnjë vend nuk i gjen .Të vërtetë dhe real . Heronj të deteve në kohët e diktaturash të vështira dhe të rënda , për ta .
Një personazh më i spikatur është figura e Omer Caparit . Në prozën tonë një figurë e tillë është tepër reale . Vetëm një daltë tepër e kujdesshme do të gdhendte kaq rigorozisht këtë figurë . Dhe për më tepër çdo detaj i menduar hollësisht . Kjo është përvoja e krijuesit .Tigani ka gjurmuar shumë në jetën e detarëve të deteve tona . Ka fiksuar në detaje çdo imtësi nga jeta e tyre . Krijuesi Sh. Tigani nuk bënë shumë përshkrime të mjedisit , por sjell brenda një realiteti virtytet e njerëzve .
Ai ka punuar me frazën , si thonë në jug me nge . Kurrë nuk nxitohet , apo të bëjë kapërcime momentale . Pret deri sa ajo të formësohet qetësisht . Kjo ka bërë , që ai ta takojë lexuesin brenda një dekade dy ose tre herë me botimet e tij . Ka luftuar me vetveten . Lufta shpirtërore është tjetër lloji , sidomos kaq e vështirë në kushtet e autocensurimit . Dallgët e saj dhe stërbima e saj , mbysin edhe dallgët e stërmëdha të oqeaneve .
3.
Sh. Tigani prek aty tema ku pena e tij shket me shpejtësi .Tema e ditës dhe ajo patriotike . Çdo gjë në prozën e Tiganit është në vendin e vet dhe në kohën duhur .Më parë kësaj ai rizgjedh fabulën dhe nuk e ndërton artificialisht atë . Prandaj proza e Tiganit është e lexueshme në çdo kohë dhe të ngelet në "tenien e trurit ". Në lidhje më temat patriotike një ndikim ka pasur edhe origjina e tij nga Peja , pra nga Kosova .Malli për vendlindjen ,kushtet e vështira të kosovarëve nën rrëgjimin serb ishin tema e ditës në vitet kur shkruhej edhe kjo prozë .Dhe sidomos rekuiemi për historinë e lashtë të kësaj treve shqipfolëse e cila i ka rrënjët e saj në kohë të kohës . I rritur në një qytet detarësh krijuesi mësoi të fshehtat e këtij deti dhe njohu e ndahu bashkë me ta ,vështirësitë e jetës së detarëve . Banesat e tyre pranë detit . Zanati i tyre .
"Zëra në dy dete" , një krijim i prozës së Tiganit lexohet në çdo kohë . Fokusimi i objektit të krijuesit në atë pikë të harruar në letërsinë shqipe të soc-realizmit solli edhe krijimin e tij të suksesshme . Ka pasur disa përpjekje, që krahas Tiganit edhe ndonjë krijues nga jugu të sjell jetën e njerëzve të këtyre anëve . Por më shumë ky motiv u lejua tu shkonte për shtat vetëm poetëve .
4.
Pas viteve ’90 , kemi vetëm dy-tre botime të krijuesit Tigani . Pyetja e parë duke parë këtë raport botimesh është e thjeshtëzuar ?Përse humbën prozatorët ? Ose : Përse humbën lexuesit ?A ka shkruar më krijuesi Sh .Tigani prozë të shkurtër ?Nuk kemi të dhëna , përse humbi një mundësi për të sjellë këtë mjedis të harruar ?A funksionon më shqisa , që e mbanë gjallë krijuesin ?Pika lidhëse me botën reale dhe atë shpirtërore . Është dobësuar . Zbehur . Përse hesht Tigani ? Ne ndjemë këtë mungesë . Në vend të letërsisë së mirëfilltë po lexojmë krijime artificiale dhe të mërzitshme . Mos vallë diktatura krijoi kushte dhe krijues ? Ajo kishte lexues . Ngase rrugë tjetër s’kishte dhe kufiri ishte i rrethuar .Vetë ajo ishte tokë skërkë .Por shtrëngimet e saj krijonin energji shpirtërore . Lënda kryesore , që i duhet krijuesit . Sidoqoftë të asaj periudhe krijimet e Tiganit nuk përmbanin politizim . Ato ishin të zhveshura nga ai realitet ndoshta kjo ka qenë njw arsye, që ai krijonte pak sepse censura kërkonte më tepër botime politike se sa krijime letrare . Sh .Tigani ky emër në letrat shqipe , ka mbetur i pikëzuar tek proza e shkurtër ,brilante .
_______________________
Marrë nga "ARENA" në FB
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen